Een interview met Hanneke van de Graaf, die zakelijk leidster was van Wieteke van Dort.
Door: Esther Daniëls
In de hal van Het Clingendaelhuys staat een prachtige, handbeschilderde vaas. Het pronkstuk wordt nog mooier als je weet dat het van de hand van Wieteke van Dort is: de veelzijdige actrice, cabaretière, schrijfster en kunstenares die in de zomer van 2024 overleed, slechts een week na haar echtgenoot Theo Moody. De vaas werd aan de uitvaartonderneming geschonken door Hanneke de Graaf. Zij was meer dan veertig jaar lang vriendin en zakelijk leidster van Wieteke. Al bij leven was Wieteke van Dort regelmatig te gast in Het Clingendaelhuys, en dat Engelen & Spoor de uitvaarten van haar en Theo mocht verzorgen, was een eer die zij met grote zorg omarmden. De vaas herinnert nog iedere dag aan deze bijzondere vrouw, wier nagedachtenis door Hanneke wordt uitgedragen en gekoesterd.
Monnikenwerk
Het is een regenachtige ochtend als ik Hanneke bezoek in haar woning in Voorburg. Waar ik ook kijk, overal zie ik Wieteke: in de stapels fotoboeken op tafel, in de fraaie knikkerverzameling, in de schilderijen aan de muur. Als Hanneke de koffie inschenkt, klinkt op de radio plots de begintune van Hamelen, de populaire kinderserie uit de jaren ’70 waarin Wieteke een gastrol had. Het is een passend intro voor het gesprek.
“Ik ben al maanden bezig met de afhandeling van Wietekes archief”, vertelt Hanneke. “Daarbij krijg ik gelukkig hulp van Lydia van Haasten – fan van het eerste uur en vriendin van Wieteke – want zonder haar had ik deze klus niet kunnen klaren. Wieteke was namelijk een echte verzamelaar, die vanaf haar vroegste jeugd alles heeft bewaard. Kindertekeningen, dagboeken uit het Jappenkamp die mensen aan haar opstuurden, schilderijen, plakboeken, kostuums en uiteraard een enorme hoeveelheid aan beeld- en geluidregistraties uit haar rijke carrière. Het is een monnikenwerk om dat allemaal uit te zoeken en een goede plek te geven. Haar hele leven gaat door mijn handen. Dat gaat gepaard met duizenden beslissingen die ik in haar geest probeer te nemen. Eigenlijk heb ik nog niet eens tijd gehad om haar te missen.”
Geliefd bij jong en oud
Hanneke reageerde in 1973 op een advertentie waarin om een kindermeisje werd gevraagd. Het was haar entree in het gezin van Wieteke van Dort en haar echtgenoot, psychotherapeut Theo Moody. “Sindsdien zijn we elkaar nooit meer uit het oog verloren. Ja, toen de jongste zoon naar de basisschool ging, ben ik een jaar naar Canada geweest. Daarna had ik verschillende baantjes, maar nergens vond ik de vrijheid die ik van Wieteke kreeg. Toen zij mij vroeg om terug te komen als haar zakelijk leidster, heb ik geen moment getwijfeld. Zijzelf was constant aan het werk, dus ik regelde alles daaromheen: de financiën, de contracten, de administratie. Ik bracht structuur aan in haar dag, zodat dingen werden gedaan.” Die samenwerking zou uiteindelijk meer dan vier decennia omspannen, waarin Wieteke door het publiek op handen werd gedragen. “Of mensen haar nu kenden uit de Indische gemeenschap of van haar eigenzinnige kinderprogramma’s, van radio en TV of van haar inspanningen voor veteranen, als tante Lien of van Het Klokhuis: ze wilden gewoon graag bij haar zijn. Wieteke hield van mensen, en mensen hielden van haar. Dat hebben we bij haar overlijden eens te meer ervaren.”
Onherroepelijk afscheid
Wieteke was als gastartiest nog volop betrokken bij de show van cabaretier Ricky Risolles, toen de ernst van haar ziekte zich openbaarde. Het afscheid diende zich onherroepelijk aan. “Uiteindelijk bleek het kanker te zijn, met uitzaaiingen naar de longen en de hersenen. Op 7 april speelde ze haar laatste voorstelling en al in juli is ze gestorven. Theo overleed slechts een week voor haar dood, en daarmee kwam een einde aan een huwelijk van 54 jaar. Wieteke was toen al te zeer verzwakt om zijn uitvaart bij te wonen. Het werd een prachtige dienst, waarin Theo door zijn familie en zijn vele vrienden werd herinnerd zoals hij was: een leuke, intelligente en gevatte man, die goed kon luisteren en die je echt aan het denken kon zetten.”
Brieven, bloemen en zelf chocola
Hanneke vervolgt: “Wieteke en Engelen & Spoor waren nauw met elkaar verweven. Zij droegen destijds ook zorg voor de uitvaart van haar moeder, en voor vele anderen in haar kring. Wieteke zei altijd: ‘Als ik ooit overlijd, dan moet Jan Willem Engelen mijn afscheid verzorgen.’ En zo geschiedde het. Nadat haar overlijden bekend werd, zijn we overspoeld met honderden brieven, bloemen, zelfs met dozen chocola. We wisten dat heel veel mensen afscheid van haar wilden nemen, maar vanwege de vakantie waren de Koninklijke Schouwburg en Theater Diligentia gesloten. Jan Willem stelde toen voor om een dag te reserveren voor de fans, en de dag daarna voor familie en genodigden. Die eerste inloopdag vond plaats in de Kloosterkerk, een serene omgeving die prachtig resoneerde met Wietekes sterke gevoel voor spiritualiteit. Honderden bezoekers kwamen haar hun laatste eer bewijzen. Zij konden even rustig bij haar zitten en luisteren naar de muziek die werd gespeeld, uiteraard puttend uit Wietekes uitgebreide repertoire. Die dag heeft veel mensen troost geboden.”
Toen Hanneke na de uitvaart haar verantwoordelijkheid als executeur oppakte, kwam zij ook de door Wieteke beschilderde vaas weer tegen, met bloempatronen in zwart en wit. “Deze was eigenlijk voor de verkoop bestemd, maar ineens dacht ik aan die statige hal van Het Clingendaelhuys. Ik vond het een mooie manier om Jan Willem en zijn team te bedanken voor al hun inspanningen en hun attente aandacht voor Wieteke. De vaas staat daar goed.” Bij het afscheid geeft Hanneke ons nog een paar bespiegelende woorden mee: “Weet je, ik heb in mijn leven zoveel van Wieteke geleerd. Zij had een groot hart, oordeelde niet en werd ook nooit boos. ‘Alles gaat voorbij’, zei ze dan, ‘Waarom zou je je druk maken?’ Nu haar leven echt voorbij is, moet ik vaak aan die woorden terugdenken. Ze heeft ons zoveel nagelaten van haar creativiteit en haar levenslust, dat ik denk dat ze nog heel lang herinnerd wordt. Ik zal me daar in ieder geval hard voor blijven maken.”
In haar eigen woorden
Voor Wieteke hoorde de dood bij het leven. Om mensen te helpen en te troosten, zong en praatte zij er graag over. In een interview uit 2017 zei ze daarover: “Of je nu in engelen gelooft of niet, het idee dat je geliefden nooit helemaal weg zijn en op je wachten geeft toch altijd hoop en steun.”
Een uitvaart moest in haar ogen volledig in het teken staan van de persoon die de aarde verlaat: “Je kunt maar één keer je laatste dag op aarde vieren en dat moet gewoon goed gebeuren. Als ‘huisvaartonderneming’ heeft Engelen & Spoor al vele uitvaarten voor ons verzorgd, en altijd even gedetailleerd, respectvol en discreet. Op zulke momenten heb je iemand nodig die je zonder al te veel woorden begrijpt en die ervoor zorgt dat het precies zo wordt als je wilt.”
Delen
